خانواده های ایرانی باید رژیم مصرف رسانه ای را آغاز کنند / بی خوابی نسل زد سلامت و اقتصاد آینده ایران را تهدید می کند

مشکل عدم ترویج منظم سواد رسانه در بین نوجوانان و جوانان و خانواد ها و جامعه در کشور به شدت دیده می شود و آینده ای نگران کننده برای نسل بعدی ما رقم خواهد زد.

رژیم مصرف رسانه در روزهایی که شاید هر فرد بیش از 12 ساعت از وقت خود را در فضای مجازی می گذراند می تواند راه حل مناسبی برای مصرف رسانه و محتوای پر رنگ و برق در آن باشد.

رژیم مصرف رسانه ای، یعنی چگونه از رسانه ها درست و به اندازه استفاده کنیم که آسیب هایش به حداقل و بهره وری ما به حداکثر برسد.

همه ما با شنیدن کلمه ی رژیم، یاد رژیم غذایی می افتیم که دکترهای تغذیه می دهند و این که در رژیم ما، چه چیزهایی ممنوع شده است و نباید خورده شود. این ذهنیت کامل نیست؛ چراکه رژیم غذایی معنایش فقط نخوردن یک سری خوردنی ها نیست، بلکه درست خوردن است.

ما چه خیلی لاغر باشیم و بخواهیم چاق شویم و چه خیلی چاق باشیم و بخواهیم لاغر شویم، باید رژیم غذایی داشته باشیم؛ یعنی باید برنامه ی غذایی خودمان را اصلاح کنیم. اتفاقا در رژیم های غذایی، خیلی اوقات، دکتر تجویز می کند که خیلی چیزها را بخوریم. پس رژیم، در واقع یک برنامه است؛ برای این که هم نظم داشته باشیم و هم درست استفاده کنیم.

به هر حال در 15 ساله با توسعه گوشی های هوشمند در کشور متاسفانه به همان میزان فعالیت آموزشی و ترویج فرهنگ چگونگی استفاده از رسانه های نوین و فضای مجازی و رسانه های تعاملی انجام نشد. 

در این میان نقش مدیرانی که مسئولیت داشتند و به هنگام وارد این عرصه نشدند خیلی چشم گیر است و شاید بیش از 70 درصد مقصر ماجرای کندی آموزش سواد رسانه به عهده آنان باشد .

آمار و ارقامی در اختیار نداریم ولی بسیاری از زنان و مردان و دختران و پسران تا پاسی از شب به وبگردی مشغول هستند و این سبک زندگی در اقتصاد ، اخلاق و رفتار و سلامت آن ها تاثیر مستقیم غیر اقبل انکار گذاشته است و کسی نمی تواند آن را انکار کند . 

بی خوابی بنا به نظر پزشکان آن هم خواب مهم ابتدای شب تا بامداد عامل بروز بسیاری از بیماری های کبدی ، معده و اعصاب و روان است و علت بی خوابی در بیشتر موارد فعالیت در فضای مجازی آن هم با مقصد بی معلوم است معمولا با هدف این که ببنیم چه خبر  و یا فلان بلاگر معروف چه گفت یا چه حرکت بیهوده ای کرده است .

طبق آمار جهانی منتشر شده در ژانویه 2021، تعداد کاربران تلفن هوشمند در ایران 58.2 میلیون نفر برآورد شده و از این منظر در جایگاه پانزدهم جهان قرار گرفته است. با در نظر گرفتن جمعیت 84 میلیون نفری اعلام شده توسط مرکز ملی آمار در سال 1399، ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند در سال 2021 در ایران حدود 69 درصد آورد می شود.

مطابق با آمار جهانی ارائه شده، تعداد کاربران تلفن هوشمند در جهان 3.6 میلیارد نفر اعلام شده است. همچنین ضریب نفوذ تلفن هوشمند در جهان در سال 2020 حدود 46.45 درصد بوده است. این میزان نسبت به سال قبل حدود 13 درصد رشد داشته است.

نسل زد چه ویژگی‌هایی دارد

نسل زد واژه‌ای است که در سال‌های اخیر به شدت مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال تعداد زیادی از کاربران و مخاطبان به خوبی با این واژه آشنا نیستند. نسل زد در واقع افرادی هستند که در بین سال‌های 1995 تا 2010 متولد شده‌اند. زمانی که دنیا در تکنولوژی‌های مختلف غرق شده بود.

حال که به خوبی با نسل‌ها آشنا شده‌اید احتمالاً کم‌کم خودتان متوجه شده‌اید که نسل زد چه خصوصیت‌ها و ویژگی‌هایی دارند. این نسل در زمانی متولد شده که تغییرات تکنولوژی زیادی در دنیا رخ داده است. اینترنت همگانی شده و ابزارهای اتصال به اینترنت به راحتی در اختیار افراد قرار گرفته است. در نتیجه این موارد باعث شده است که نسل زد به عنوان نسلی فراشناختی در جامعه ظهور پیدا کند.

کشورهای مختلف بر اساس سیستم جمعیتی که دارند هرکدام به نحوی از این نسل‌ها تشکیل شده‌اند. نسل زد یکی از مهم‌ترین نسل‌ها در تمام کشورها است. به نسل زد نسل اینترنت نیز گفته می‌شود. به همین دلیل کشورهای مختلف بخش‌های زیرساختی و اینترنتی خود را به نحوی برنامه‌ریزی کرده‌اند که به خوبی نیازهای این نسل پاسخ داده شده و فعالیت‌ها و رفتارهای اجتماعی و دیجیتالی این نسل را به خوبی پاسخ دهند. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته نسل زد به دلیل وابستگی بالایی که به تکنولوژی دارد به نوعی تنبلی دچار شده است. همین امر باعث شده است که دنیای کسب‌وکارها در فضای دیجیتال به شدت تغییر کند.

خریدهای آنلاین یکی از تغییراتی است که این نسل به وجود آورده است. تا قبل از این خرید از فروشگاه‌های فیزیکی رونق بالایی داشت اما کم‌کم وب‌سایت‌ها به وجود آمدند تا خرید از طریق اینترنت انجام شود؛ اما امروزه وب‌سایت‌های فروشگاهی هم به کنار رفته‌اند و نسل جدید کاربران حتی زمان کافی برای جست‌وجو در وب‌سایت‌ها را نیز ندارند. آن‌ها ترجیح می‌دهند که در فضای شبکه‌های اجتماعی محصولات را مشاهده کرده و از تجربه واقعی کاربران برای انتخاب محصولات و خدمات مورد نیاز خود استفاده کنند. در نتیجه انواع فروشگاه‌ها و خرده فروشی‌ها در شبکه‌های مجازی به وجود آمده که به خوبی توانسته نیازهای نسل زد را پوشش دهد.

نسل زد نسل همیشه حاضر

نسل زد همواره از دستگاه‌های متصل به اینترنت استفاده می‌کند. به همین دلیل به این نسل لقب نسل همیشه حاضر یا نسل همیشه آنلاین نیز داده شده است. نکته قابل توجه در خصوص رفتارهای نسل زد این است که این نسل دیگر به هر کاری تن نمی‌دهد و هر شغلی باعث رضایت آن‌ها نمی‌شود. این نسل درباره شغل‌ها به خوبی تحقیق می‌کند و مقدار درآمد کارها در این نسل حرف اول را می‌زند. نسل زد به دلیل تولد در دنیای دیجیتالی به شدت عاشق استفاده از ابزارهای دیجیتالی است. استفاده از اینترنت به زندگی این نسل گره خورده است.

تغییراتی که نسل زد در کسب‌وکارها ایجاد کرده است

کسب‌وکارها در سال‌های اخیر به شدت تغییر کرده‌اند. امروزه در شرکت‌ها بخش‌های مختلف فناوری، اتوماسیون‌های اداری، سیستم‌های ارتباط با مشتری و غیره به خوبی استفاده می‌شود. کسب‌وکارها از فروشگاه‌های سنتی به سمت فروشگاه‌های دیجیتالی تغییر کرده‌اند. همین عوامل باعث شده است که نگاه مدیران شرکت‌ها به پرسنل شرکت‌ها نیز تغییر کند. نظم و رفتار سازمانی کم‌کم جای خود را به کارایی و بهره‌وری بیشتر داده و حتی برخی شغل‌ها به‌صورت دورکاری انجام می‌شوند تا افراد در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهترین کار را انجام دهند.

نسل زد از سیستم‌های فناوری و مدیریت تکنولوژی به خوبی استفاده می‌کنند. حتی این نسل حاضر است به جای استفاده از دستگاه‌های حضور و غیاب فیزیکی از اپلیکیشن های حضور و غیاب استفاده کند تا مدت زمان کوتاه‌تری را صرف کارهای عادی کند.

 شبکه‌های اجتماعی بخش مهم زندگی نسل زد

شبکه‌های اجتماعی بخش مهمی را در زندگی نسل زد ایفا می‌کنند. این نسل دوست دارد که رخدادها و اتفاقات زندگی خود را در شبکه‌های اجتماعی قرار دهد و آن‌ها را با مخاطبان خود به اشتراک بگذارد. همین امر باعث شده که ارتباطات در نسل زد به شدت تغییر کند. دیگر خبری از دوست‌یابی سنتی در بین افراد این نسل وجود ندارد. در نتیجه این نسل به خوبی از فرصت‌ها استفاده می‌کند. در گفتگوهای آنلاین شرکت می‌کند. با افراد به‌صورت دیجیتالی دوست می‌شود و حتی سمینارها و گردهمایی‌ها را نیز به‌صورت آنلاین برقرار می‌کند. شبکه‌های اجتماعی مخصوص این فعالیت‌ها نیز این رفتار را به خوبی راحت‌تر کرده است. برخی شبکه‌ها مانند کلاب هاوس توانسته به خوبی گفت‌وگوها را در دنیای مجازی امکان‌پذیر کند.

بهزاد تیمورپور/پژوهشگر و فعال فرهنگی واجتماعی و کارشناس ارشد رسانه و اقتصاد رسانه